सातारा जिल्ह्यातील शिक्षकांची आर्थिक जीवनवाहिनी: प्राथमिक शिक्षक सहकारी बँक

सावकाराच्या पाशातून शिक्षकांना मुक्त करून शताब्दीकडे वाटचाल

16 September, 2025

   ​(जरंडेश्वर समाचार)

सातारा, ही छ.शिवाजीमहाराज फुले-शाहू-आंबेडकर यांच्या विचारांची भूमी. याच भूमीत, प्राथमिक शिक्षक सहकारी बँकेने आपल्या कार्याचा ठसा उमटवला आहे. ही बँक फक्त एक आर्थिक संस्था नाही, तर सातारा जिल्ह्यातील शिक्षक समुदायाची आर्थिक जीवनवाहिनी बनली आहे. शिक्षकांना सावकारांच्या जाळ्यातून मुक्त करून त्यांना आर्थिकदृष्ट्या सक्षम करण्याचे ऐतिहासिक काम या बँकेने केले आहे.

​शिक्षकांचा आर्थिक आधार

शिक्षक समुदायामध्ये ही बँक ‘आपली बँक’ म्हणून ओळखली जाते. कारण ती केवळ कर्ज देणारी संस्था नाही, तर शिक्षकांच्या प्रत्येक अडचणीत त्यांच्या सोबत उभी राहते. त्वरित कर्ज सुविधा, कमी व्याजदर आणि शिक्षकांप्रती असलेली आपुलकी यामुळे प्रत्येक शिक्षकाला या बँकेचा अभिमान वाटतो. या बँकेने शिक्षकांच्या पाल्यांना व्यवसाय सुरू करण्यासाठी मदत केली आणि त्यांना स्वतःच्या पायावर उभे केले. खऱ्या अर्थाने, ही बँक शिक्षकांचा आत्मा बनली आहे.

​बँकेचा वैभवशाली इतिहास

​स्थापना: २१ ऑक्टोबर, १९२४ रोजी मसूर (ता. कराड) येथे कै. कृ. भा. बाबर आणि १४ प्रवर्तकांनी ‘सातारा जिल्हा लोकल बोर्ड प्राथमिक शिक्षक सोसायटी लिमिटेड’ या नावाने बँकेची मुहूर्तमेढ रोवली.

​उद्देश: शिक्षकांना अडचणीच्या वेळी मदत करणे, त्यांच्यामध्ये बचतीची सवय लावणे आणि त्यांच्या हिताच्या योजना राबवणे हा सुरुवातीपासूनच बँकेचा मुख्य उद्देश राहिला आहे.

​नामांतर:

​१९४८: ‘सातारा जिल्हा लोकल बोर्ड उत्तरभाग प्राथमिक शिक्षक सहकारी बँक’

​१९८१: ‘प्राथमिक शिक्षक सहकारी बँक लिमिटेड, सातारा’

​सद्यस्थिती आणि नेतृत्व

बँकेच्या १३ शाखा आणि सातारा येथील मुख्यालय शिक्षकांना सेवा देत आहेत. लोकशाही पद्धतीने निवडले जाणारे संचालक मंडळ विविध शिक्षक संघटनांचे प्रतिनिधित्व करते. नुकत्याच झालेल्या संचालक मंडळाच्या निवडणुकीत पुष्पलता संजय बोबडे यांची अध्यक्षपदी, तर संजीवन रामचंद्र जगदाळे यांची उपाध्यक्षपदी बिनविरोध निवड झाली. हे नेतृत्व बँकेला नव्या उंचीवर घेऊन जाण्यास कटिबद्ध आहे.

​सामाजिक आणि तंत्रज्ञानाचे योगदान

बँकेने केवळ आर्थिक व्यवहार केले नाहीत, तर शिक्षकांचे सामाजिक आणि आर्थिक सक्षमीकरण केले.

​आर्थिक साक्षरता: बँक बचत, गुंतवणूक आणि कर्ज व्यवस्थापनावर मार्गदर्शन करून शिक्षकांना आर्थिकदृष्ट्या साक्षर बनवते.

​तंत्रज्ञानाचा वापर: आधुनिक युगाशी सुसंगत राहण्यासाठी बँकेने मोबाईल बँकिंग ॲप सुरू केले आहे. यामुळे खाते तपासणी, निधी हस्तांतरण आणि NEFT सारख्या सुविधा एका क्लिकवर उपलब्ध झाल्या आहेत.

​पुढील आव्हाने आणि भविष्यातील वाटचाल

रिझर्व्ह बँकेची दंडात्मक नोटीस, थकबाकीदार कर्जदारांचे वाढते प्रमाण आणि राजकीय हस्तक्षेप ही काही आव्हाने बँकेसमोर आहेत. मात्र, यावर मात करून अधिक शिक्षकांपर्यंत पोहोचणे, तंत्रज्ञानाचा व्यापक वापर करणे, आणि नवीन आर्थिक योजना सुरू करणे हे बँकेचे भविष्यकालीन ध्येय आहे.

​प्राथमिक शिक्षक सहकारी बँक सातारा ही केवळ बँक नसून, शिक्षकांची आर्थिक सुरक्षितता आणि स्वावलंबन जपण्याचा शताब्दीभराचा वारसा आहे. ही बँक सहकारी चळवळीचे उत्तम उदाहरण असून, भविष्यातही ती शिक्षकांसाठी एक मजबूत आधारस्तंभ म्हणून काम करेल.

-सुरेश बोतालजी संपादक  | मो-91 12 650 650